Bir milletin hiçbir zaman değişmeyecek iki ilkesi olmalıdır: Birincisi kendi tarihini kendisi yazması, ikincisi ise diline çok dikkat ve özenle sahip çıkmasıdır. Kendi tarihini yazma konusunda yetersiz kalan bir milletin diline sahip çıkabilme şansı hiç yoktur. Nitekim Trabzon, daha geniş bir coğrafya olarak ele alınırsa, Orta ve Doğu Karadeniz Bölgesi için, bunun acı sonucu açık bir biçimde görülmektedir. Dil, milletin hafızasıdır. Bu yörede konuşulan diller de o yörenin hafızasıdır. Çalışmanınn dil araştırmalarında yoğunlaştırmanın sebebi, tarihi geçmişine ait hafızasını çözmektir. Ağız yöreleri ve alt gruplarını belirlemek için çalışmanın sonuna ağız özelliklerini yansıtan haritalar eklenmiştir. Bu haritalara Trabzon ili ve yöresi ağızlarında öne çıkan ağız özellikleri tek tek işlenmiştir. .