Eşine az rastlanır bir gözlemci olan Evliyâ Çelebi aynı zamanda, anlatmak istediğini en uygun sözcük ve deyimlerle yazıya geçirme yeteneğine sahip bir söz ustasıdır. Dil ile kültür / yerel kültür ve dil ile nesne arasındaki bağlantının bilincine en doğal yoldan, yani gezerek ye yaşayarak ulaşmış olan, kendi çağının insanlarından çok değişik yaratılışta olduğu anlaşılan bu yazar, kültür çeşitliliğinin önemini kavramış, güzelliğini tadabilmiştir. Çeşitli bölge ve ülkelerde gördüğü değişik şeyleri hep yerel ağızlardaki ya da yabancı dillerdeki adını da söyleyerek anlatır. Bir dilin tarihsel sözlüğü yapılırken sözcük ve deyimleri seçe seçe kullanan böyle bir söz ustasının eserindeki tanıklardan çok büyük ölçüde yararlanmak gerekir. Bunun en kestirme yolu da Seyahatnâme’nin tümdizinini (concordance) yapmak ve bunu Türkçenin Büyük Tarihsel Sözlüğü’nün temel taşlarından biri olar kullanmaktadır. .